Με τον όρο ενδοκαρδίτιδα εννοούμε την λοίμωξη του εσωτερικού της καρδιάς. Η προσβολή αφορά κυρίως, τις φυσικές βαλβίδες, τις τεχνητές βαλβίδες και ιστούς σε ορισμένες συγγενείς ανωμαλίες (μεσοκοιλιακή επικοινωνία, βοτάλειος πόρος, στένωση του ισθμού της αορτής, τετραλογία Fallot).

Συνήθως συμβαίνει σε άτομα που παρουσιάζουν μικροβιαιμία από κάποιο τραυματισμό, χειρουργική επέμβαση ή οδοντιατρική εργασία.

Οι αλλοιώσεις εντοπίζονται συχνότερα στη μιτροειδή και την αορτική βαλβίδα, μεμονωμένα ή και ταυτόχρονα. Σπανιότερα αφορούν την τριγλώχινα βαλβίδα, κάτι που παρατηρείται κυρίως σε χρήστες ενδοφλέβιων ναρκωτικών ουσιών, καθώς και σε υπό ανοσοκαταστολή ασθενείς.

Χαρακτηριστική βλάβη είναι οι εκβλαστήσεις οι οποίες κάθονται πάνω στις βαλβίδες σαν ρόγες σταφυλιού.

Από τις εκβλαστήσεις αυτές μπορεί να αποσπώνται τμήματα, τα οποία διαμέσου της κυκλοφορίας του αίματος μπορεί να ενσφηνωθούν σε κάποια αρτηρία, προκαλώντας εμβολή. Οι εκβλαστήσεις αυτές μπορεί να προκαλέσουν νέκρωση των ιστών.

Η εξέλιξη της ενδοκαρδίτιδας άνευ θεραπείας είναι, κατά κανόνα, θανατηφόρα. Η επιβίωση της νόσου, από της ενάρξεως των συμπτωμάτων, κυμαίνεται από 4 εβδομάδες μέχρι 6 μήνες, ανάλογα με το αν πρόκειται για οξεία ή υποξεία κλινική μορφή. Η έγκαιρη διάγνωση και η άμεση έναρξη της κατάλληλης θεραπευτικής αγωγής, μειώνει τη θνησιμότητα της νόσου στο 10-30%, όταν πρόκειται για προσβολή των φυσικών βαλβίδων και στο 28-50% όταν αφορά προσθετικές βαλβίδες.

Η σημαντικότερη αιτία θανάτου σε ασθενείς με ενδοκαρδίτιδα είναι η καρδιακή ανεπάρκεια που οφείλεται, είτε σε μεγάλη βλάβη της προσβληθείσης βαλβίδας, είτε σε μυοκαρδιακή ανεπάρκεια.

Η εμφάνισή της συνοδεύεται από αίσθημα γενικής κακουχίας, πυρετό με ρίγος,ταχυκαρδία, μυαλγίες και αρθραλγίες. Σπάνιες εκδηλώσεις είναι οι πετέχιες στο δέρμα, αιμορραγίες στον αμφιβληστροειδή, διόγκωση του σπλήνα, οζίδια του Osler (επώδυνες διογκώσεις στις ρόγες των δακτύλων), οι βλάβες του Janeway (επώδυνες και ανώμαλες βλάβες στη παλάμη και το πέλμα). Πιο σπάνια μπορεί να έχουμε εμβολές στον εγκέφαλο η στα πόδια.

Η κλινική εξέταση αποκαλύπτει φύσημα ανεπάρκειας της μιτροειδούς ή της αορτικής βαλβίδας και το οποίο εμφανίζεται αιφνίδια, λόγω καταστροφής των βαλβίδων. Η καταστροφή των βαλβίδων μπορεί να οδηγήσει σε καρδιακή ανεπάρκεια που εκδηλώνεται με δύσπνοια ή οξύ πνευμονικό οίδημα.

H διάγνωση γίνεται με την κλινική εξέταση και το ιστορικό του ασθενή, και κατοχυρώνεται με το ΗΚΓ, και τον εργαστηριακό έλεγχο. Οι καλλιέργειες του αίματος τις περισσότερες φορές και όχι όλες μπορούν να απομονώσουν τον υπεύθυνο μικροοργανισμό και να καθορίσουν την ευαισθησία του στα αντιβιοτικά. σημαντικό όπλο στη διάγνωση της ενδοκαρδίτιδας είναι το υπερηχοκαρδιογράφημα είτε διαθωρακικό είτε διοισοφάγειο. Σε αυτό διαπιστώνονται οι χαρακτηριστικές για την πάθηση εκβλαστήσεις στις βαλβίδες και οι επιπλοκές της όπως η βαλβιδική ανεπάρκεια, η παραβαλβιδική διαφυγή, η ρήξη του δακτυλίου στήριξης της βαλβίδας και το απόστημα.

Η θεραπεία κατά κύριο λόγο είναι φαρμακευτική. Χορηγούνται αντιβιοτικά σε μεγάλες δόσεις, για διάστημα που καθορίζεται από το υπεύθυνο μικρόβιο και είναι συνήθως 8 εβδομάδες. Η επιλογή του κατάλληλου αντιβιοτικού γίνεται αρχικά εμπειρικά και στη συνέχεια προσαρμόζεται ανάλογα με το αποτέλεσμα της αιμοκαλλιέργειας.

Αν παρατηρηθεί οξεία βαλβιδική ανεπάρκεια (είτε στην αορτική είτε στη μιτροειδή βαλβίδα) που επηρεάζει σοβαρά την αιμοδυναμική κατάσταση του ασθενή τότε γίνεται άμεσα χειρουργική επέμβαση με σκοπό την αντικατάσταση της πάσχουσας βαλβίδας, ειδάλλως ο ασθενής αντιμετωπίζεται χειρουργικά αφού πρώτα αποστειρωθεί από το υπεύθυνο μικρόβιο.